Invallen in het onderwijs: vrijheid of vogelvrij

Veel mensen in het onderwijs hebben geen vaste aanstelling. Als je begint of later in je loopbaan van woonplaats wisselt, heb je grote kans dat je eerst in een ‘invalpool’ moet beginnen alvorens in aanmerking te komen voor een vaste baan. Ook zijn er collega’s die er bewust voor kiezen, zodat ze de vrijheid hebben om van werktijdfactor of dagen te wisselen. Met als bijkomend voordeel dat ze een aantal van de taken van een vaste kracht niet hoeven te doen.
Maar ondanks de voordelen, zoals vrijheid, waardering en dankbaarheid van team en ouders voor het door kunnen laten gaan van de lessen, zijn er nogal wat misstanden.

Als je kortdurend invalt, hoef je geen vergaderingen bij te wonen of uitgebreide administratie te voeren. Als je alles hebt nagekeken, de klas netjes achterlaat en een briefje over het verloop van de dag voor de eigen leerkracht, vinden de meeste scholen dat je wel naar huis kunt gaan. Alleen soms loopt het anders, zoals de juf die dat allemaal deed, daarna nog even hielp met het versieren van de gangen en toen wegging. Toen ze de volgende week weer voor een dag werd gevraagd, werd haar medegedeeld dat zij niet voor vijf uur weg had mogen gaan. Wat zij dan had moeten doen? Een rondje langs alle andere collega’s maken om te zien of ze nog ergens mee kon helpen. Nadat je een dag hebt gewerkt op een onbekende school, met nieuwe kinderen die je allemaal zo goed mogelijk wilt leren kennen en lesgeven, maar die acht van de tien keer een ander plan hebben. Dat vergt een enorme inspanning. Zeker als het die week niet de enige school is waar je invalt.

Invallers die langdurig ergens werken, doen precies hetzelfde als hun collega’s die een vaste baan hebben. Als je via een uitzendburau werkt, mag je echter niet al je uren schrijven. De vakanties krijg je ook niet (altijd) doorbetaald.

Voor veel invallers stopt het contract per de eerste dag van de zomervakantie of per 1 augustus. Als je kostwinner bent en afhankelijk van je inkomen, moet je aan de slag. Je kunt dan of een vakantiebaantje zoeken of bij het UWV aankloppen. In beide gevallen is er in ieder geval geen ontspannen vakantie zoals bij de andere collega’s, die gewoon verzekerd zijn van werk en niet elke keer opnieuw moeten beginnen, steeds weer een nieuwe klas, een nieuwe school moeten leren kennen. En al zeker niet 20 keer per jaar. Voor invalleerkrachten is dat geen uitzondering.

Van het UWV mag je niet zo lang met vakantie. Als je na de vakantie weer aan de slag kunt voor minder uren dan daarvoor, blijft je uitkering (voor een deel) doorlopen. Ook als je die mindere uren prima vindt, kun je de uitkering niet stopzetten en dus ook niet de daarbij horende sollicitatieplicht, het re-integratietraject voor onderwijsgevenden, etc.

Als je na de vakantie wel kunt beginnen aan bijvoorbeeld een langdurige vervanging dan kan het zijn dat je de dagen die je in de vakantie komt om je klas in orde te maken en de dag dat je komt voor de verplichte vergadering, niet vergoed krijgt. Officieel begin je namelijk pas op de eerste schooldag. Het kan zelfs gebeuren dat de directie (als je hier om vraagt) zegt, dat ze anders ook best een andere invaller kunnen nemen.

Verder werken de meeste invallers  voor verschillende besturen. Voor elk bestuur heb je een nieuwe ‘Verklaring Omtrent Gedrag’ nodig. Dat mag je zelf even voorschieten aan het begin van het schooljaar, als je al een maand geen loon hebt gehad en je nog wacht op de eerste betaling van het UWV.

Bij elk bestuur heb je een online account waar je je salarisstroken krijgt. En een account waar je je beschikbare dagen bijhoudt. Overal andere wachtwoorden. Je moet alles in de gaten houden. Krijg ik voor alle dagen loon, krijg ik reiskosten vergoeding, is mij VOG vergoed? Kloppen mijn aktes? Reiskostenvergoeding in het onderwijs betekent trouwens niet dat je al je reiskosten krijgt vergoed.

Daarnaast moet je als je zelf kinderen hebt een nogal flexibele kinderopvang hebben.

Als je kortdurend invalt is het niet mogelijk om een goede band op te bouwen met collega’s, kinderen en ouders. Je hoort nergens echt bij en dat gaat op den duur knagen.

Hoewel er positieve verhalen zijn van mensen die een aanstelling krijgen door de nieuwe wet, zijn er nog veel meer verhalen van mensen die een tijd niet mogen werken voor een bestuur omdat ze al aan het maximum aantal contracten zitten. Of iemand die drie jaar invalt bij een bestuur, maar geen vast contact krijgt, omdat zij in die drie jaar minstens twee functioneringsgesprekken en een beoordelingsgesprek had moeten hebben gehad. Of je krijgt na anderhalf jaar invallen op één school te horen dat andere (jongere) invallers een aanstelling krijgen en jij niet omdat ‘je niet in het team past’ en dat je daar dan nooit wat van hebt gemerkt.

Als je steun zoekt bij de vakbond, omdat je je afvraagt of de manier waarop je wordt behandeld wel klopt, dan is de uitkomst soms dat je het kunt aanvechten. De eerste vraag die de vakbond dan stelt is: ‘Wil je in de toekomst nog werken voor deze stichting? We willen het best aanvechten, maar dan moet je je realiseren dat de verhoudingen er niet beter op worden. Het kan dan zijn dat je niet meer wordt gevraagd te werken voor hen.’
Dan moet je kiezen, je recht halen en je kansen op werk vergooien of het er maar bij laten. Het is niet zo gemakkelijk. Er is in je omgeving altijd maar een beperkt aantal besturen, waaronder alle scholen vallen.

Het is dankbaar werk, maar we zouden die dankbaarheid ook graag terugzien in zekerheid en waardering vanuit de besturen. Want één ding is zeker: als alle invallers en mensen met tijdelijke contracten per direct zouden stoppen, dan ligt het hele onderwijs op z’n gat.